Een vage hang naar IS-GELIJK

Het spreekwoord luidt: “Gelijke monniken, gelijke kappen”*. Wat is hieruit af te leiden?

De natuurlijke neiging is te zeggen: “Als de monniken ongelijk zijn dan ook de kappen ongelijk”. “Gelijke gevallen, gelijk behandelen” dan ook “Ongelijke gevallen, ongelijk behandelen”. Die neiging gaat echter in tegen de regels van de logica. “Ongelijke kappen, ongelijke monniken” is de enige gevolgtrekking die logisch te maken is.**

Kasparov (schaker en oppositioneel politicus) zei kort geleden: “In Rusland is helemaal geen democratie”. Wij horen hem dan zeggen: “In Nederland is wel democratie”. Dat zei hij niet -bedoelde hij wel-, maar volgt in ieder geval niet logisch uit wat hij zei.
Van “In Rusland is helemaal geen democratie” maken wij kennelijk “Rusland is gelijk aan Niet-democratie”. Immers alleen uit de laatste bewering volgt logisch –in de voor ons op dit moment relevante wereld- dat Nederland een democratie is (zou Nederland een Niet-democratie zijn dan zou Nederland namelijk Rusland zijn en dat is dus niet het geval).

Mijn punt is dat we te snel identificeren, koppelen en gelijkstellen; dat als we zeggen “Rusland” of “Gelijke monniken” dat we dan ook tegelijkertijd zouden zeggen “Niet-democratie” resp. “Gelijke kappen” én omgekeerd, alsof ze elkaar wederzijds impliceren.

Laatste voorbeeld en eveneens subtiel. De stelling van de psychiater Dalrymple luidt (in mijn woorden): “De verzorgingsstaat slaat alle eigen initiatief dood en houdt daardoor mensen vast in de onderklasse”.
En wat zegt de grote Van Dam in de column “Stomme feuten”? De logica leert (aldus Van Dam) dat dan ook moet gelden: “Hoe minder verzorgingsstaat, hoe minder onderklasse”. Wat dan –vul ik aan- uiteindelijk resulteert in “Geen verzorgingsstaat, geen onderklasse”. Nu, dat leert de logica dus juist niet.
Ook hier weer een onterechte gelijkstelling van Verzorgingsstaat aan Onderklasse in die zin van dat als je “verzorgingsstaat” zegt dat je dan ook “onderklasse” zou zeggen en omgekeerd.

Bij het statement “Als het een mens is, dan is het een dier” hebben we duidelijk niet de neiging ervan te maken “Geen mens, geen dier”. Omdat we kennelijk Mens en Dier met recht en reden niet aan elkaar gelijkstellen.

rkh, 15-12-2008



* De negatieve variant is: “Meten met twee maten”.

** (P => Q) => (~Q => ~P) (de zgn. contrapositie)
Bewijs : Stel (P => Q) => (~Q => P) dan ook (~Q => P => Q) dus (~Q => Q) en een contradictie is toch wel de ergste doodzonde in de logica, dus: (P => Q) => (~Q => ~P)