"Mensen die kunnen en willen werken"

Ik hoorde afgelopen weekend bovenstaande uitdrukking weer eens langskomen*. De uitdrukking irriteert. Ik hoor er begrip voor werkweigeraars in. Hoe kan dat?

Er wordt niet gezegd: "Mensen die (graag) willen werken ....". Dan is het duidelijk en heb ik geen punt.
Maar de zinsnede is: "Mensen die kunnen en willen werken". Wat voegt "kunnen" toe?

Is het om te onderscheiden van "Mensen die niet kunnen werken, maar wel willen werken"? Dat is een categorie die aandacht behoeft, maar is hier niet het onderwerp.

Of is het om te contrasteren met "Mensen die wel kunnen, maar niet willen werken"? Maar daar hebben we "kunnen" helemaal niet voor nodig en verder is het geen reëel alternatief om tegen af te zetten en daarmee de onderhanden uitdrukking betekenis te geven. Toch resoneert deze variant mee.

Door "kunnen" toe te voegen, krijgt "willen" ("kunnen én willen") extra nadruk en daardoor lijkt "niet willen" een reële mogelijkheid. Zoals ook een al te expliciet "ik heb het niet gedaan!" verdenking oproept.
"Mensen die kunnen en willen werken" suggereert dat er iets te kiezen valt. Dat uitkering of werk de keuze is die voorligt.

Het is SP-jargon. Een SP'er ziet immers niet graag dat een werkeloze verplicht wordt lang te reizen, beneden zijn niveau te werken of loon in te leveren**. Het willen is conditioneel.
Subliminaal krijgen we het SP-gedachtegoed zo toch nog binnen: mensen zijn zielig, het is allemaal de schuld van het kapitaal.

* Waarschijnlijk hoorde ik dat uit de mond van Dennis de Jong (SP-lid van het Europees Parlement) die net het armoede netwerk had bezocht.
** Enquête van De Hond.
rkh, 04-04-2011