Over wilsvrijheid wordt veel gesproken, maar over
verstandsvrijheid hoor je niets. Wat overigens niet hetzelfde is als
denkvrijheid. Bij denkvrijheid gaat het over de verhouding individu/groep of
individu/staat. Bij verstandsvrijheid gaat het net als bij wilsvrijheid over
wat een vermogen al dan niet vermag.
Ik vind het vreemd, dat je over verstandsvrijheid niemand
hoort. Van Dale kent het woord niet eens. Wie het bestaan van wilsvrijheid in
twijfel trekt, gaat er kennelijk voetstoots vanuit dat ook "De vrije gedachte" niet bestaat en dus is bij hen (en de
tegenstanders) verstandsvrijheid geen onderwerp. Maar je kunt wilsvrijheid
ontkennen en er toch van overtuigd zijn dat (sommige) gedachten resultaat zijn
van bewuste processen. Dat is vol te houden, wanneer je de "vrije inval"
erkent en er daarna een obsessie van maakt.
Je hoort wat bij de
buren. Dat is de trigger. Je interpreteert, wikt en weegt en concludeert dat
hulp geboden is. Allemaal mentale akten,
maar die wel uitmonden in de ferme wil om iets te doen. Wanneer die obsessief
wordt dan houdt de vrije wil wel op te bestaan.
Nu expliciet: Bestaat verstandsvrijheid, dat ik dus
bewust iets bedenk? Ja, dat moet wel. Want hoe was ik anders op dit woord en
dit idee van verstandsvrijheid gekomen? Het laat zich wel gedeeltelijk verklaren. "Willen" roept de
drieslag "denken, willen en voelen" op en de focus gaat dan naar "denken". De mentale akten van associatie en een
analogieredenatie leveren dus het concept "verstandsvrijheid" op. Zo'n
nieuw concept is overigens nooit te voorspellen
is,want voorspel je een nieuw idee dan is dat er al.
Kousbroek dacht dat creativiteit
gevolg was van kortsluitingen in de hersencircuits (als ik mij goed herinner). Ik
houd het er simpel op, dat aandachtsconcentratie met middelen als omkering,
associatie, ontkenning etc. voor de nodige creativiteit zorgt. En dat zijn
allemaal mentale akten, waarvan we ons bewust zijn en die we bewust aanwenden.
Over wilsvrijheid heb ik hier niets gezegd.
ps.: Ik heb gezocht op
"verstandsvrijheid" en vond drie treffers. Bij twee daarvan (uit 1825
en 1851) gaat het om denkvrijheid. Dr. A.H. Haentjes verbaast zich in het
Tijdschrift voor Wijsbegeerte (van 1912) over de eenzijdige nadruk op de
vrijheid van de wil, dus zonder aandacht voor verstand en gevoel. Verstandsvrijheid
op zich is bij hem geen thema.
rkh, 07-06-2014
18 opmerkingen:
Ik begrijp het niet.
Voor mijn gevoel is verstand per definitie vrij. Misschien snap ik het als u een voorbeeld geeft van verstandsonvrijheid ?
PJ te N
PS: "wat een vermogen als dan niet vermag" moet zijn: "wat een vermogen al dan niet vermag".
1. Wilsvrijheid is in discussie.
Swaab zegt: het willen is niet vrij, je kiest niet bewust, er wordt gekozen.
2. denken voelen willen.
Waarom alleen over willen praten?
3. analogie: Swaab zou ook moeten zeggen: het denken is niet vrij. Wat je denkt, is resultaat van onbewuste processen. Je liberale maatschappijopvatting komt voort uit ...
4. Merkwaardig dat niemand het over verstandsvrijheid heeft (behalve ik dan).
5. Verstandsvrijheid bestaat, want anders was ik niet op dat begrip gekomen..
Aha, verstandsvrijheid bestaat dus op de manier waarop ook sprookjes bestaan.
Dit laat onverlet dat ik tussen sprookjes en het echte leven wel verbanden zie, maar tussen verstandsvrijheid en het echte leven niet. Daarom mijn herhaald verzoek: geef mij een voorbeeld van verstandsonvrijheid.
PJ te N
Verstand per definitie vrij! Freud zou zich nog eens lekker omdraaien.
Die vrouw die met Joran van der Sloot trouwt is toch niet goed bij haar verstand. Die denkt dat ze iemand moet en kan redden,dat is een dwanggedachte en dus hier het verstand niet vrij.
Wanneer ik een hedgefunder als sprinkhaan introduceer (primen)dan zit je waarschijnlijk in deze metafoor gevangen.
"IK denk" moet niet in kapitalen worden geschreven. Er wordt gedacht.
Hoe je op sprookjes komt, gaat volledig aan mij voor bij.
Nu verwart u naar mijn mening verstand met denken. Over denkvrijheid kan men het hebben.
De vrouw van Joran heeft waangedachten (wellicht wegens een niet goed functionerend verstand).
Denken doe je (of niet) en verstand heb je (of niet). Verstand onttrekt zich, evenals neus en oren, aan het vraagstuk van vrijheid. Ze zijn er (of niet) en in die zin zijn ze vrij.
Of wilt u hierna de kwestie "neusvrijheid" aan de orde stellen ? "Neusvrijheid bestaat, want anders was ik er niet op gekomen."
PJ te N
" Over denkvrijheid kan men het hebben." Zal best, maar ik heb het daar juist niet over omdat die term niet vacant is.
Met de wil wil je.
Met het verstand denk je.
Met het reukvermogen ruik je.
Kun je zeggen: "IK wil"? Volgens Swaab onzin.
Analoog: Kun je zeggen: "IK denk"?
Nu ik dit zo optik met dat grote IK, bedenk ik dat de structuralist Foucault daar zeer sterk aantwijfelde.
Hebben is niet hetzelfde als gebruiken, zoals u terecht suggereert ("met het verstand denk je"). De meeste mensen hebben wel iets dat voor "een verstand' kan doorgaan, dat hebben zij meegekregen. "Verstand" is een gegeven en dus "jenseits von Freiheit". Of en hoe men daar gebruik van maakt (bijvoorbeeld voor denken), daarin is men vrij.
Over Swaab wil ik niet twisten, die gebruikt zijn verstand immers niet zelf, dat doen bij hem onbewuste processen.
De "wil" is een nog niet goed begrepen fenomeen, bijvoorbeeld is nog onduidelijk wat men gebruikt als men een wilsact volvoert.
PJ te N
"Of en hoe men daar gebruik van maakt (bijvoorbeeld voor denken), daarin is men vrij."
Dit heet een petitio principii ofwel a begging the question.
Het zou een petitio principii zijn als ik het met Swaab eens was, hetgeen ik niet ben. Ook aan de twijfel van Foucault twijfel ik.
PJ te N
"Over Swaab wil ik niet twisten, die gebruikt zijn verstand immers niet zelf, dat doen bij hem onbewuste processen."
Dat weet IK dus niet. Swaab heeft het over de WIL,bij mijn weten niet over de verstandelijke vermogens. Dat is nu juist mijn punt.
"Ook aan de twijfel van Foucault twijfel ik."
Zo gek is nu ook weer niet wat Foucault zegt.
Je wordt geboren in een samenleving met een moraal, cultuur, taal. De vraag is dan of autonomie en zuiver denken mogelijk zijn.
"Het zou een petitio principii zijn als ik het met Swaab eens was, hetgeen ik niet ben"
Mijn kwestie is -ik herhaal nog maar eens- dat het vreemd is dat de term wilsvrijheid wel bestaat en de term verstandsvrijheid niet -het analogon.
Het is een begging the question als je deze kwestie negeert.
En dat doe je als je stelt:
""Verstand" is een gegeven en dus "jenseits von Freiheit"."
Ook hetgeen ons in staat stelt te willen (we weten niet wat dat is maar we noemen het "de wil") is "jenseits von Freiheit". Het willen als activiteit is onderwerp van vrijheid, niet "de wil" als "machine" die willen mogelijk maakt.
PJ te N
Dus ik moet begrijpen dat je punt is: wilsvrijheid bestaat niet!
Maar dat was mijn punt helemaal niet, althans niet mijn hoofdpunt.
Ik had het over:
ALS over Wilsvrijheid wordt gesproken, waarom dan niet over Verstandsvrijheid.
"ALS over Wilsvrijheid wordt gesproken, waarom dan niet over Verstandsvrijheid."
Neen, want als men het over wilsvrijheid heeft, doelt men niet op "de wil" als mechanisme dat willen mogelijk maakt maar op het willen als activiteit. Op dezelfde manier moet men ook onderscheid maken tussen "verstand" als mechanisme dat denken mogelijk maakt en denken als activiteit.
Het berust op toeval dat we het over verstand hebben in plaats van over "de denk".
Een wil en een verstand (een "denk") heb je gekregen, die zijn dus "jenseits von Freiheit".
PJ te N
PS: nog even over het statistiekprobleem dat is verwijderd: dobbelen verandert inderdaad de werkelijkheid.
"als men het over wilsvrijheid heeft, doelt men niet op "de wil" als mechanisme dat willen mogelijk maakt maar op het willen als activiteit. "
Is vrijheid (alleen) toe te schrijven aan een wilsact?
Stel je krijgt van mij een dreun.
Kun je dan aan die daad op zich zien of hier van vrijheid sprake is?
Dacht het niet!
p.s.: Tussen (0,1) en (1,0) is verschil; de positie doet er toe.
"Tussen (0,1) en (1,0) is verschil; de positie doet er toe."
Absoluut juist !
Mijn verbazing betreft het feit dat na dobbelen (0,1) verandert in (0,0) en (1,0) in (1,1).
PJ te N
p.s. Uw visie op "vrijheid" wil bij mij niet erg landen. Kunt u mij uitleggen hoe gegevenheden als "het vermogen om te willen", "verstand", neus, oren etc. zich verhouden tot "mijn vrijheid" ? Voor mijn gevoel heb ik die dingen aangetroffen, niemand vroeg mij "had u ze gewild" en hoe had u ze gewild" en dus hebben ze niets met mijn vrijheid te maken. Alleen "wilt u ze gebruiken" en "hoe wilt u ze gebruiken" raakt mijn vrijheid.
PJ te N
Mijn verbazing betreft het feit dat na dobbelen (0,1) verandert in (0,0) en (1,0) in (1,1). En dat niet alleen, er is 50 % kans dat een van deze "nieuwe" opties 0 % kans heeft op te treden en de ander 18 % kans om plaats te vinden, want een van de 9 % kansen van (0,1) en (1,0) vervalt en valt toe aan de ander. Duizelingwekkend.
PJ te N
Een reactie posten