Het puntje van mijn tong

Ik wil het hebben over “hedgefunds” (opkoopfondsen), maar kom niet op het woord. In plaats daarvan dient zich “hashfunds” aan. Ik stoot wat klanken uit en proef het woord. Vervolgens spel ik in gedachten het woord “hash”, maar herken het woordbeeld niet. Er is incongruentie. Het juiste woord ontglipt me, maar is wel zeer nabij. “Het ligt op het puntje van mijn tong” heet het dan.

Ik ga er vanuit dat een term in het hoofd ligt opgeslagen als een geclusterde eenheid van klank, beeld, woord en context.
De klankgelijkenis tussen “hash” en “hedge” heeft mij naar het aanpalende “hash”-cluster gebracht, waarvan ik op dit moment alleen de klank heb opgepikt. “Hash” ken ik uit de computerwereld (hash-algoritme), maar ben mij dat nu niet bewust. Zou ik die context weten dan was “hashfunds” meteen verworpen. Zoals ik ook de woorden “hasj” (roesmiddel) of “hadj” (pelgrimstocht naar Mekka) niet hoef te proeven, omdat ik hun contexten ken.

Een eerste vraag: Hoe weet je nu eigenlijk zo zeker dat het juiste woord op het puntje van de tong ligt? Dat is vreemd, omdat je nu juist niet op dat bepaalde woord kunt komen. Toch is het minder vreemd dan het lijkt. Het komt immers voor dat je vol overtuiging zegt “Het is niet dit” en “Het is niet dat” zonder op dat moment precies te kunnen verwoorden wat het dan wel is, dus er moet een fundamenteel weten zijn. Dit is voor mij een ervaringsfeit*.

Een tweede vraag: Waarom bij “hedgefunds” die verwoede pogingen tot articulatie en dat tastend zoeken?
Eerst nog het tegenovergestelde: De naam van commissaris der koningin van Friesland wil mij niet te binnen schieten. Ik weet dat de burgemeester van Almere en een vroegere collega die achternaam met hem delen (die fysieke verbindingen zijn kennelijk op naam van “Jorritsma” gelegd!). Maar hier geen spastisch en vertwijfeld zoeken. Ik heb in de hersenen drie verschillende clusters geactiveerd en moet rustig wachten tot de naam komt bovendrijven. Ik heb trouwens ook geen ingangen om dit zoekproces aan te zwengelen. Hier ligt helemaal niets op het puntje van de tong.

Bij “hedge” ben ik door de klankgelijkenis op het verkeerde (geheugen)spoor terecht gekomen, dat ik door gebrek aan context niet meteen als vals herken. Maar hierdoor heb ik wel een ingang, namelijk de klank van “Hash”. Een actief zoeken is mogelijk door met klanken en letters te spelen. Het zou me trouwens niet verbazen, als het uit het oogpunt van hygiëne van het geheugen gewenst is om de aanval op indringers te openen. En “Hash” is voor het Hedge-cluster een indringer die het bestaan van “Hedge” probeert te verhullen of uit te wissen. Dat smetje moet weg voordat het zich vastzet op een verkeerde plaats in het geheugensysteem.

Ander voorbeeld: Ik wil het hebben over de “thalys” (TGV), maar het wordt een worsteling met “talis” (uit “talisman”).


rkh, 11-08-2009


* Phil Spector –muzikaal multitalent en moordenaar- kende al het geluid van Tina Turner vóór dat hij met haar en haar stem kennismaakte.