Waarom zul je niet liegen en bedriegen?

In de regel "Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet" staat uitdrukkelijk niet dat iets moet of niet mag. Een moreel imperatief ontbreekt. Je kunt uit deze simpele en tegelijkertijd diepzinnige leefregel alleen maar concluderen -althans als het aan mij ligt- dat het niet prudent is om kwaad te spreken, te pesten, te beledigen, te vernederen, te bedriegen, privacy te schenden, te bedreigen, vrijheden te ontnemen, te verwonden of te moorden.
Maar waarom zul je eigenlijk een ander bijv. niet bedriegen als het zo uitkomt?

Dat is een kwestie van reciprociteit: wie bedriegt, kan zelf ook bedrogen worden. En waar vertrouwen ontbreekt, is bijv. handel niet mogelijk. Wie anderen vrijheden ontzegt, kan ook zelf vrijheid worden ontnomen. En -zoals bekend- floreert een maatschappij in onvrijheid niet optimaal. Reciprociteit houdt in dat wat je een ander aandoet, ook jou kan worden aangedaan en dat keert zich tegen jezelf.

Een gezonde samenleving kan niet zonder de waarden "eerlijkheid", "betrouwbaarheid", "vrijheid" en "respect"(voor persoon, lijf en goed). Deze minimale "moraliteit" is de conditio sine qua non voor elke samenleving. De fundering is amoreel. Je liegt niet. Niet omdat het niet mag, maar omdat het onverstandig en irrationeel is. Zelfs een kind kan dat begrijpen. Het is welbegrepen eigenbelang. Fraaier kunnen we het niet maken.


Terzijde: Notoire pestkoppen als Paul de Leeuw en Gordon zijn beiden in een diepe dip geraakt, omdat ze van zichzelf walgden. De moraal is dus ook vanuit de psychologie te benaderen. Ik begrijp nu ook meer de opmerking uit de hogere filosofie, dat een dictator niet gelukkig kàn zijn.

rkh, 20-01-2010