Debatteren in 10 misverstanden

1. Dat wie een debat wil, dat ook echt wil.
Oproepen tot debat kan een retorische truc zijn om vervolgens degene die weigert, als lafaard weg te zetten.

2. Dat wie een debat weigert, heeft verloren.
Niet meedoen is gewoon een debatstrategie. Dat kan heel verstandig zijn, bijv. omdat wie meedoet zijn standpunt discutabel maakt en wel in tweeërlei zin.

3. Dat in een debat gedachten worden gewisseld (sic).
De gedachte is hier, dat een debat met een open mind wordt ingegaan. Wie een overtuiging en waarheidspretentie heeft, schort niets op ter wille van de discussie. Het debat is platform.

4. Dat consensus mogelijk is.
Een debat wordt aangegaan vanwege wezenlijke verschillen. En wat eerder onverzoenlijk was, laat zich niet verzoenen. Daarom: Stop de dialoog.
Daarbij komt, dat niemand graag als windvaan te boek staat.

5. Dat de Rede de doorslag geeft.
In een debat bepalen posities, belangen, humeuren, kwetsuren en ideologieën de richting. De uiteindelijke uitkomst wordt bepaald door de straat of de macht van het getal.
Politiek moet begrepen worden als voortzetting van oorlog met andere middelen.

6. Dat in een maatschappelijk debat diepzinnigheden worden gedebiteerd.
Uiteindelijk zijn ideologieën terug te voeren tot "waarheden van eeuwen" als "Afspraak is afspraak", "Geen twee heren dienen", "Wie niet werkt, zal niet eten" etc. Die waarheden zijn soms onderling tegenstrijdig. Dit kiezen voor het één of het ander gebeurt subliminaal en is verder niet te verdedigen. Dit heet engagement. Over politiek valt niet te twisten.

7. Dat voor elke positie een argument is, dat overtuigt.
Alles is inderdaad te verdedigen en er is altijd wel een deskundige te vinden voor de onderbouwing. Iedereen verstaat de kunst van het weglaten.
Maar het probleem is, dat je dan nog wel de ander én jezelf moet overtuigen. Veel van wat het verdedigen waard is, is contingent en heeft geen rationale. Je staat met lege handen.

8. Dat een laatste argument, geen argument is.
Dat is dan geheel vanuit het standpunt van de opponent gezien (zoals ongeloof het geloof van de ander is). Elke argumentatie eindigt in laatste argumenten, die irrationeel zijn in de zin van niet verder te rechtvaardigen. In een debatcultuur voelt stilte ongemakkelijk.

9. Dat feiten er toe doen.
Neen, feiten verschijnen en worden gewogen in het licht van een ideologie.

10. Dat een debat met God geen rationeel debat is, dat geloof geen basis is.
Hier worden argument en argumentatie door elkaar gehaald. Argumentaties kunnen rationeel -in de zin van logisch- zijn en de argumenten irrationeel. Nu is elk laatste argument irrationeel in de zin van niet meer te rechtvaardigen. Denk aan het beroep op het geweten. Dat in tegenstelling tot het taboe nog wel toelichting toelaat.
En wie bepaalt of een gelovige, een homeopaat, trotskist etc. niet aan een (openbaar) debat mee mag doen en wie houdt ze tegen?
Bovendien een verbod op bepaalde argumenten en argumentaties levert alleen maar schijnargumenten en uitvluchten op.

rkh, 03-03-2010